‘Dankbare’ steenvrugseisoen

Deur Elise-Marie Steenkamp

Na drie, vier slegte jare, is rolspelers in die steenvrugbedryf ontsettend dankbaar vir ‘n buitengewoon goeie seisoen. Volgens steenvrugspesialis, Charl Stander van Freshness First, was daar oor die algemeen aansienlik groter volumes van alle steenvrugsoorte en kultivars. Die vruggrootte en gehalte was ook besonder goed, met hier en daar uitsonderings op sommige kultivars.

Die steenvrugseisoen het vanjaar effe laat begin, maar dit het ook later genormaliseer en bring voordele soos dat die vrugte langer in die mark bly. Hoewel daar hier en daar bietjie verrimpeling was, was daar nie wesenlike problem nie en was die vrugte se aankoms in die mark goed.

Ook die weer het vanjaar saam gespeel, sê Stander. “Ons het geen buitengewone weerinsidente gehad wat die seisoen beïnvloed het nie. Die bietjie reën wat in Januarie geval het, het net mooi tussen oestye gekom, dus was die klimaat goed tydens kritieke tye van oes. Die wind het gewaai en daar was bietjie windmerke, maar niks buitengewoon nie.

Appelkose

Niël Joubert, steenvrugprodusente uit die Klein-Karoo, sê appelkose was die aspoestertjie vrug van die seisoen en het almal verbaas met ‘n verdubbeling van volume. “Die weer was net soos appelkose daarvan hou, met min wind en geen reën tydens blom- of oestyd nie. Appelkose hou van ‘n droër omgewing en goeie koue-eenhede in die winter het unieke groei omstandighede geskep.”

Ook Stander meen appelkose was die grootste verrassing van die seisoen. “Dit is een van ons grootste appelkoosoeste die laaste klompie jare. Appelkose het ook baie goed in die mark aangekom en het derhalwe goeie pryse behaal.”

Hoewel appelkose buitengewoon goed vertoon het met meer as 700 000 kartonne van goeie gehalte, sukkel Suid-Afrikaanse steenvrugboere om die regte kultivar te kry, meen Stander. “Tans het ons letterlik ’n vier-week plukvenster met beperkte kultivars tot ons beskikking. Ons soek kultivars wat beter houvermoë het en wat oor langer periodes geoes kan word, soos pruime,” sê Stander.

Volgens hom is die geleenthede vir appelkose legio. “Die goeie appelkoosoes het ons eintlik onkant gevang, dit ten spyt, het die goeie markpryse gewys appelkose bly gesog. Appelkose van goeie gehalte en wat goed in die mark aankom gaan sy prys kry.”

Nektariens en perskes

Volgens Stander was alles ook rooskleurig vir die vroeë en middel nektariens. Hy voorsien nie dat die latere vrugte enige problem gaan hê nie. “Nektariens se mark was ook goed en daar is nog goeie geleenthede in die mark vir die laat vrugte.”

Hoewel die aanvraag na perskes klein was, het veral die vroeë vrugte  baie goed in die mark gevaar. “Dit wat daar was, was goeie kwaliteit met besonderse eetervaring, maar mens moet maar versigtig wees met perskes weens die beperkte aanvraag,” meen Stander.

Pruime

Wat pruime, die grootste steenvrugsoort betref, was daar ook goeie nuus. Die pruimseisoen het sommer afgeskop met ongekende goeie groottes op die vroeë kultivars. Hoewel die seisoen effe laat was, was die eerste gedeelte van die seisoen se pryse aansienklik hoër as verlede jaar. Ook die mid-seisoen het goeie opbrengste opgelewer met goeie vruggrootte en kwaliteit. Erge wind het wel logistiek in die Kaapse hawe ontwrig, met skepe wat tot tien dae vertraag was. Die gevolg hiervan was dat skepe gelyk in die mark aangekom het. Europa ervaar ook tans ’n besonderse koue winter wat ’n negatiewe impak op verbruikergedrag het, meen Stander.

Hoewel die steenvrugseisoen eers in Maart tot einde kom, lyk die verwagte vooruitskouing op opbrengs, vruggrootte, en kwaliteit op die later kultivars op die stadium besonder goed. “Ons sal tot laat nog pruime kan bemark. Een uitsondering is Laetitias wat se grootte vanjaar nie so goed is nie. Op die keper beskou verwag ons ‘n uitsonderlike goeie pruimseisoen met hoë suikervlakke, vrugte met min merkies en goeie uitpakke.

Stander het gewaarsku dat produsente hulle verwagting in toom moet hou omdat veranderlikes soos logistiek en die weerpatrone in Europa, waaroor daar geen beheer is nie, nog ‘n impak op pryse kan hê. “Ons kan heelwat aspekte van die seisoen bestuur, soos pluk- en stoorprogramme, maar ons kan nie die weer bestuur nie. Die uiters koue toestande gedurende die eerste helfte van Februarie het definitief ‘n negatiewe effek op verkoop volume en pryse.”

Stander meen dat die Covid-pandemie ‘n positiewe invloed op die gebruik van vars produkte gehad het, omdat mense meer vars vrugte en groente koop. “Verbruikers, veral in Europa, is definitief meer gesondheidsbewus en koop meer vars vrugte. Dit maak dat ons tot op datum, ‘n gesogte seisoen beleef.”

Stellenbosch en omgewing

Petru du Plessis, tegniese steenvrugadviseur en produsent van Stellenbosch, sê in dié streek het hulle “finaal die droogte gedurende winter 2020 afgeskud met positiewe reën en vol damme”.

“Dit lente was effe nat en koel, afgewissel met sonskynweer, wat veral pruimbestuiwing bevoordeel het. Met die goeie reën wat op 9 November uitgesak het (gelukkig sonder haelskade), het die meeste pruimkultivars se vruggrootte ‘n hupstoot gekry. Die koeler lente met laer hitte-eenhede het egter nektariens en perskes se vruggrootte effe benadeel.

Volgens Du Plessis was die steenvrugseisoen deurgaans 7 – 10 dae later as normaal.  “Deels weens ‘n koeler lente, deels weens baie vrugte aan die bome.” Gevolglik het van die steenvrug-produsente, African Delight eers na 20 Februarie 2021 begin pluk, terwyl nog baie Angeleno’s in Maart ge-oes gaan word. In steenvrugtaal is ‘n “laat oes ‘n groot oes”.

Du Plessis sê verder dat produsente uit die staanspoor die groot oes wat aan’t kom was, herken het aan die vroeë pruime  – waar die oeslewering die aanvanklike oesskatting met dubbel-syfers oortref het.  “Dit was goed vir ons want buitelandse markte was feitlik leeg, en dit was eers na week 5 toe twee vragskepe tesame in Rotterdam aangekom het, wat die prys afwaarts effe verander het.”

Alles was egter nie maanskyn en rose nie. Vanaf week 7 was die oorsese markte oorvoorsien. Saam met die uitermate koue weer in die Verenigde Koninkryk en die EU het dit koopgedrag negatief beïnvloed.  “Vrugvolumes betaal egter alle rekeninge,” meen Du Plessis. “Al sou pryse laer wees as die 2020 seisoen, sal gesonde volumes deels opmaak vir laer pryse.”

Nog ‘n klimaatsgelukkie was dat steenvrugprodusente die spreekwoordelike swart Suid-Ooste wind gespaar was. Dit het verseker dat pruim uitpakke deurgaans hoog was met goeie vruggrootte. Die goeie oesweer en kwaliteit in Suid-Afrika was ‘n teenstelling met Chileense kollegas wat reën in hul oestyd gekry het.

“Ons kon daarom verlede seisoen se 8.8 miljoen karton pruime opstoot na 13 miljoen en selfs meer; wat verder deur goeie vrugkleur, houvermoë en eetgehalte ondersteun word. Sekere kultivars het dus rekordgetal uitvoerkartonne opgelewer. ” Laastens meen Du Plessis het Covid-19 almal versigtiger gemaak. “Gelukkig het dit op plaasvlak nie ‘n noemenswaardige invloed gehad nie.”

Cherries

Harvest forecasts are sometimes nearer to crystal-ball gazing than to true science and massive fluctuations are often the norm rather than the exception. But Witzenberg Properties in Ceres was nearly spot-on with its forecast of 130 tons of cherries delivering 132 tons that were snapped up.

According to Nico Verhoef, Financial Director at Witzenberg Properties, at one time, based on the lateness of the summer, they downgraded their initial cherry crop forecast from 130 to 82 tons. “We were thrilled with the final outcome and excellent class 1 pack-out of 81%,” he says.

Rather than export their crop, Witzenberg Properties made the decision to keep their cherries on South African soil and with good results.
While cherries cost upwards of R650 000 per hectare to plant, it is considered a high-value crop because of its short window of availability and exclusivity. Currently, all South African cherries are picked, carefully, by hand so it is a labour-intensive few weeks. The automated sorting and packing facility at Esperanto is an Italian-build that can manage about 600 tons of cherries using high-speed cameras to inspect each piece of fruit.

“From full bloom until the day of the harvest there are 60 days to make it or break it, so you need perfect weather conditions in order to be successful,” says Tru-Cape’s procurement manager and grower Calla du Toit. “As with any natural product there are always risks involved, and frost is a big risk – specifically in the high elevation areas. It’s normally quite cold in spring when the trees blossom so you need to manage that, and sometimes we get in helicopters to help us fight the frost danger or we will use mechanical blowers.” Du Toit explains the Rainier variety had initially been planted in large volumes, but now it has mostly been replaced by Sweetheart and Royal Dawn. “Sweetheart is doing very well in our climate and I believe that’s the one that will grow quite significantly,” he said. (Material supplied by Tru-Cape).